Tesla ve Edison'un akım savaşları

İki bilim insanı karşı karşıya! Dev savaş! 

Tesla ve Edison'un akım savaşları

Elektriğin tüm bilim dünyasında popüler olduğu dönemlerde bu potansiyelin doğurabileceklerinin heyecanıyla yanıp tutuşan bilim insanlarından ikisi Nikola Tesla ve Thomas Edison. Bu yazımızda önce Edison'un tercih ettiği doğru akımı sonrasında Nikola Tesla'nın tercih ettiği alternatif akımı daha sonrasında da ikisinin karşılaştırmasını elimizden geldiğince anlatacağız.

Edison ve Doğru Akım

11 Şubat 1847'de doğan Thomas Alva Edison, küçüklüğünden itibaren çok meraklı bir çocuk olarak biliniyor. Ailesinin maddi durumları yüzünden okulu bırakıp çalışmaya başlıyor. Çalışma hayatının başında telgrafla tanışıp nasıl kullanıldığı ve ne olduğunu öğreniyor. İş hayatındaki tecrübeleri sayesinde başarılı bir iş adamı ve mucit olan Edison, iş hayatı boyunca da küçük yaşlardan itibaren telgrafla çalışıyor, fonografı buluyor ve bildiğiniz üzere ampulü icat ediyor. Tüm bunları nasıl yapıyor? Orasını başka zaman açıklarız. 19.yüzyıl ve 20.yüzyılın başlarında o da elektriğin kullanılırsa neler yapabileceğini hayal edebilen insanlardan biriydi ve buluşlarında da elektriği kullandı. 

Doğru akım nedir? 

Vikipedia'nın açıklamasına göre "Doğru akım (DA, DC (Direct Current) ya da sürekli akım) elektrik yüklerinin yüksek potansiyelden alçak olana doğru sabit olarak akmasıdır. Tipik olarak kablo gibi bir iletkende ya da yarı iletkenler ve yalıtkanlardan akabilir. Doğru akımda, elektrik yüklerinin aynı yönde akışı, doğru akımı alternatif akımdan ayırır. 

Doğru akım zamanla kutbu değişmeyen akım türüdür." ama bunu bir de biz açıklayalım. Bu ne demek? Doğru akım nedir? 

Doğru akım(Direct Current, DC), elektrik akımının yön değiştirmeden negatif yüklerden pozitif yüklere doğru akmasıdır. Doğru akım, tel gibi iletken ya da bazı yarı iletken maddeler geçerek iletilir. Doğru akıma en iyi örnek pillerdir. 

Tesla ve Alternatif Akım

10 Temmuz 1856 yılında Nikola Tesla, dinlerine bağlı bir ailede doğmuştu. Evinde zanaat eşyalarıyla uğraşarak büyüyen Tesla, okul eğitimini de çok iyi notlarla sürdürmüş. Hatta lisede kafasından yaptığı integral hesaplamalarıyla tüm öğretmenlerini kendine hayran bırakmıştı. Üniversitenin ilk yılını da insanüstü başarılarla bitirmiş fakat düştüğü kumar batağı yüzünden bu başarısını kaybetmiş üniversiteyi bırakmak zorunda kalmıştı. Bunu da ailesinden gizlemek için ailesiyle tüm bağlantısını kesmiştir. 

1881'de Budapeşte'de bir telgraf şirketinde çalışmaya başlayan Tesla, fiziğe olan ilgisinden de dolayı kısa sürede baş elektrikçi oldu ve hiç patentlenmemiş amplifikatör(telefon tekrarlayıcı) yaptığını söyledi. 

Ardından 1882'de Paris'te Edison'un şirketinde çalışmaya başladı. Hikayenin burdan sonrasına devam edeceğiz ama öncesinde alternatif akımı açıklayalım.

Alternatif Akım nedir? 

Vikipedia'nın açıklamasına göre "Alternatif akım (AA veya AC, Alternating Current), genliği ve yönü periyodik olarak değişen elektriksel akımdır. En çok kullanılan dalga türü sinüs dalgasıdır. Farklı uygulamalarda üçgen ve kare gibi değişik dalga biçimleri de kullanılmaktadır. Bütün dalgalar birbirlerine elektronik devreler aracılığı ile çevrilebilir." ama tekrardan biz açıklayalım. Alternatif akım nedir? 

(AC, Alternating Current), düzenli olarak büyüklüğü ve yönü değişen elektriksel akımdır. Grafikleri sinüs, kare, üçgen formlarında olabilir. Fakat genellikle sinus dalgaları kullanılır. Alternatif akım, alternatör adı verilen bir cihaz kullanılarak üretililir. Bu cihaz, mekanik enerjiyi alternatif akım şeklinde elektrik enerjisine dönüştürmek için tasarlanmış özel bir elektrik jeneratörü türüdür. 

Gelelim hikayenin devamına... 

Tesla ve Edison'un çarpışması

Tesla Paris'te, Edison'un yanında, Edison'un uzun yılları üzerinde çalıştığı akkor lambalar için akkor aydınlatma tesisi kurdu. Bu dönemde Edison şirket müdürü Charles Batchelor, Edison Machine Works'u yönetmesi için Amerika'ya gönderildi. Batchelor Tesla'yı da yanında ABD'ye getirdi. Burada Tesla'ya verilen projelerden biri ark lambalı sokak aydınlatması geliştirmekti. Edison'un düşük voltajlı akkor sistemi ark lambalarla uyumsuzdu. Ama Tesla'nın da projeleri üretime alınmadı. Tesla'nın, Edison'un şirketinden "24 farklı tip makine" tasarladığından 50.000 (bugün 12 milyon dolara eşdeğer) dolar ödeme alması gerekiyordu ama ödeme yapılmadı ve Tesla şirketten ayrıldı. 

Ardından Tesla'nın kendi şirketinde de işler yolunda gitmedi. Yatırımcılar alternatif akıma ilgi göstermemiş hepsinin gözü doğru akımdaydı. Tesla elindeki patentleri de kaybederek normal bir tamirci gibi çalışmaya başladı. 

Bir zaman sonra kendine fon sağlayacak iki kişiyle ortaklık kurarak Tesla Company'i kurdu Nikola Tesla. Kısa zamanda Alternatif Akım Dinamo-elektrik makinesinin de patentini aldı. Ortakları sayesinde de alternatif akımın reklamı yapılarak adı duyrulmuştu. Kısa zamanda Tesla önderliğinde alternatif akımın doğru akımdan elektrik aktarma konusunda çok daha avantajlı olduğu görüldü.

Edison'un karalama çalışmaları

Edison bu gidişle akım savaşını kaybedeceğini anlamıştı. Para Edison'un gözünü kör etmişti. O da alternatif akımın farkının, avantajlarının farkındaydı. Fakat şirketinin değer kaybedeceğini anlayınca gözü dönmüştü adeta. Afişler, bröşürler, karalamalar... Edison, sokaktan toplattığı kedi ve köpeklere halkın önünde alternatif akım vererek öldürüyordu. Halka alternatif akımın zararlı olduğunu göstermeye çalışıyordu. Zamanla bu karalamaları arttırmak için at gibi büyükbaş hayvanları öldürüyordu. Hatta ve hatta izin alınarak bu alternatif akım sistemi idam sandalyelerinde de kullanılmıştı. 

Tesla'nın zaferi

1893 yılı, Tesla için bir dönüm noktası olacaktır. Chicago’da, Kristof Kolomb’un Amerika kıtasının keşfinin 400 yılını kutlamak amacıyla o güne dek görülmemiş bir fuar düzenlenir. Fuarda, Amerikan rüyasını simgeleyen son teknolojik gelişmeler de sergilenecektir, bunların başında da elektrik gelmektedir.  Hem Tesla, hem de Edison’un şirketiyle birleşmiş olan General Electric firması fuarın aydınlatma işleri için ihaleye katılırlar. General Electric ve Edison’un teklifi 1 milyon doların üzerindedir, oysa Tesla daha mütevazi 400 bin dolarlık bir teklif vermiştir. Aradaki fiyat farkı, General Electric ve Edison’un açgözlülüğünden değil, bu denli büyük bir alanı aydınlatmak için DC sistemin ihtiyacı olan ilave kablo ve jeneratör masraflarından kaynaklanmaktadır. İhale, Tesla'ya kalır. Fakat Edison durmaz. Akkor lambalarının kullanılmasına izin vermez. Bunun üzerinde Tesla'nın şirketi 2 günde iki pinli yeni ampul icat eder. 

Ve o gün Chicago'da herkes büyülenir. Karanlıktan eser yoktur. Her yer gündüzmüş gibi apaydınlıktır. Ve Tesla o gün alternatif akımı kullanarak, alternatif akımı vücudundan geçirerek elinden kıvılcımlar çıkarır ve kendi üzerinden elektriği ileterek elinde ampul yakar. Ve böylelikle yıllar süren akım savaşını Tesla kazanır.